สิ่งที่ลอยไปมาในตา แสงวาบ และจุด
สิ่งที่ลอยไปมาในตาเป็นจุดเล็ก ๆ ฝุ่นเล็ก ๆ หย่อมสีเล็ก ๆ และ"สิ่งคล้ายใยแมงมุม"ที่ลอยไปมารอบ ๆ ลานสายตาของท่าน แม้จะน่ารำคาญ แต่สิ่งที่ลอยไปมาในตาและจุดธรรมดาเหล่านี้เป็นสิ่งที่พบได้บ่อยมากและมักไม่เป็นสาเหตุที่ต้องตระหนก
สิ่งที่ลอยไปมาในตาและจุดมักปรากฎเมื่อชิ้นส่วนเล็ก ๆ ของน้ำวุ้นตาที่คล้ายเจลได้หลุดล่องลอยอยู่ในส่วนด้านหลังในดวงตา
เมื่อแรกเกิดและตลอดวัยเด็ก น้ำวุ้นตาจะมีลักษณะเป็นเนื้อเดียวกันและคล้ายเจล แต่เมื่อเราอายุมากขึ้น น้ำวุ้นตาจะเริ่มละลายและเป็นเหลวตัวเกิดศูนย์กลางที่เหลวมากขึ้น
บางครั้งอนุภาคเจลที่ไม่ละลายบางส่วนจะลอยไปทั่วส่วนกลางของน้ำวุ้นตาที่เป็นของเหลวมากขึ้น อนุภาคเหล่านี้อาจเกิดเป็นรูปทรงและขนาดต่าง ๆ มากมายกลายเป็นสิ่งที่เราเรียกว่า "สิ่งที่ลอยไปมาในตา"
ท่านจะสังเกตเห็นว่าจุดและสิ่งที่ลอยไปมาในตาเหล่านี้จะยิ่งเห็นชัดเป็นพิเศษเมื่อท่านจ้องท้องฟ้าใส ๆ หรือขมุกขมัวหรือจอคอมพิวเตอร์ที่มีพื้นหลังสีขาวหรือสีสว่าง ๆ ท่านจะไม่สามารถเห็นชิ้นเศษเล็ก ๆ ที่ลอยกระจายไปมาในตาของท่านนี้ได้จริง ๆ ที่จริงแล้วเงาจากสิ่งที่ลอยไปมาเหล่านี้ถูกฉายลงบนจอตาเมื่อแสงผ่านเข้าตามา และเงาเล็ก ๆ เหล่านี้เองที่เป็นสิ่งที่ท่านเห็น
ท่านจะสังเกตด้วยว่าจุดเล็ก ๆ เหล่านี้ดูจะไม่เคยอยู่นิ่งเลยเมื่อท่านพยายามจะมองมัน สิ่งที่ลอยไปมาและจุดเหล่านี้เคลื่อนไหวไปมาเมื่อดวงตาของท่านและน้ำวุ้นตาภายในตาเคลื่อนไหว ทำให้มีความรู้สึกว่ามัน"กำลังล่องลอย"
เมื่อไรที่สิ่งที่ลอยไปมาในตาและแสงวาบเหล่านี้จะกลายเป็นภาวะฉุกเฉินทางการแพทย์
การสังเกตเห็นสิ่งที่ลอยไปมานิดหน่อยเป็นบางเวลาไม่ใช่เรื่องที่ต้องกังวล อย่างไรก็ตาม ถ้าท่านเห็นสิ่งที่ลอยไปมาและจุดเหล่านี้เป็นสาย โดยเฉพาะอย่างยิ่งถ้าเกิดร่วมกับแสงวาบ ท่านควรเข้ารับการดูแลทันทีจากผู้เชี่ยวชาญด้านการดูแลดวงตา
การเกิดอาการเหล่านี้อย่างกระทันหันอาจหมายความว่าน้ำวุ้นตากำลังหลุดออกจากจอตา – ภาวะที่เรียกว่าภาวะวุ้นตาหลุดออกจากจอประสาทตา (posterior vitreous detachment)
หรืออาจหมายความว่าจอตากำลังหลุดลอกออกจากเยื่อบุด้านในที่อยู่ด้านหลังของตาซึ่งมีเลือด สารอาหารและออกซิเจนที่จำเป็นอย่างยิ่งต่อการทำงานที่ปกติ ขณะที่น้ำวุ้นตากำลังดึงตัวเองจากจอตาที่ละเอียดอ่อน อาจทำให้เกิดรอยฉีกขาดเล็ก ๆ หรือรูในจอตาได้ หากจอตาฉีกขาด น้ำวุ้นตาอาจเข้าไปในช่องที่ฉีกขาดและดึงจอตาออกจากเยื่อบุด้านในที่อยู่ด้านหลังของตามากขึ้นอีก ซึ่งทำให้เกิด จอตาลอก.
จอตาลอกเป็นภาวะฉุกเฉินทางการแพทย์ที่ต้องการรักษาทันทีเพื่อป้องกันการสูญเสียการมองเห็นอย่างถาวร การรักษาประกอบด้วยการผ่าตัดเพื่อทำให้จอตากลับไปติดกับพื้นหลังของลูกตาอีกครั้ง เพื่อเชื่อมเข้ากับแหล่งของเลือด ออกซิเจนและสารอาหารอื่น ๆ
ภาวะวุ้นตาหลุดออกจากจอประสาทตา (PVDs) พบได้บ่อยยิ่งกว่าภาวะจอตาลอกและมักไม่เป็นภาวะฉุกเฉินแม้เมื่อสิ่งที่ลอยไปมาปรากฎขึ้นอย่างกระทันหัน ภาวะวุ้นตาหลุดออกจากจอประสาทตาบางครั้งอาจสร้างความเสียหายให้กับจอตาได้โดยการดึงรั้งจอตา ทำให้เกิดการฉีกขาดหรือหลุดลอกของจอตาบางส่วน
สิ่งที่ลอยไปมาในตาและจุดต่าง ๆ เกิดจากอะไร
ดังได้กล่าวแล้ว PVDs เป็นสาเหตุที่พบบ่อยของสิ่งที่ลอยไปมาในน้ำวุ้นตา และการฉีกขาดและการหลุดลอกของจอตาก็สามารถทำให้เกิดสิ่งที่ลอยไปมาและจุดเหล่านี้ได้
อะไรทำให้เกิดภาวะวุ้นตาหลุดออกจากจอประสาทตาตั้งแต่แรก
เมื่อดวงตามีพัฒนาการขึ้นมา เจลน้ำวุ้นตาจะบรรจุอยู่ภายในด้านหลังของดวงตาและกดจอตาไว้และแนบติดกับผิวของจอตา เมื่อเวลาผ่านไป น้ำวุ้นตาในบริเวณตรงกลางจะเหลวมากขึ้น บางครั้งทำให้น้ำวุ้นตาตรงกลางที่เหลวขึ้นนี้ไม่สามารถรองรับน้ำหนักของเจลน้ำวุ้นตาที่อยู่รอบนอกที่หนักกว่าได้ เจลน้ำวุ้นตารอบนอกจึงไหลเทเข้ามาสู่ส่วนตรงกลางที่เป็นน้ำวุ้นตาที่เหลวและแยกออกจากจอตา
มีการประมาณการว่ามากกว่าครึ่งของคนทั้งหมดจะมี PVD เมื่ออายุ 80 ปี โชคดีที่ภาวะวุ้นตาหลุดออกจากจอประสาทตาส่วนใหญ่ไม่ทำให้เกิดจอตาฉีกขาดหรือหลุดลอก
แสงวาบในระหว่างกระบวนการนี้มาจากการดึงลากบนจอตาขณะที่เกิด PVD ขึ้น เมื่อน้ำวุ้นตาหลุดออกจากจอตาแล้วจริง ๆ การดึงลากจะง่ายขึ้นและการเห็นแสงวาบจะลดลง
แสงวาบที่ตาเกิดจากอะไร
โดยปกติแล้วแสงที่ผ่านเข้าตาจะกระตุ้นจอตา ทำให้เกิดการกระตุ้นทางไฟฟ้าซึ่งเส้นประสาทตา จะถ่ายทอดไปที่สมอง สมองจะตีความการกระตุ้นนี้ว่าเป็นแสงหรือภาพบางอย่าง
ถ้าจอตาได้รับการกระตุ้นเชิงกล (ถูกสัมผัสทางกายภาพหรือถูกดึงรั้ง) การกระตุ้นทางไฟฟ้าแบบเดียวกันก็จะถูกส่งไปที่สมอง การกระตุ้นนี้ได้รับการตีความว่าเป็นแสงวาบหรือแสงกระพริบที่เรียกว่า photopsia.
เมื่อจอตาถูกดึงรั้ง ฉีกขาดหรือหลุดจากด้านหลังของดวงตา จะพบได้บ่อยว่าทำให้เห็นแสงวาบหรือกระพริบ photopsia นี้อาจเกิดขึ้นชั่วครู่หรือต่อเนื่องไปเรื่อย ๆ จนกว่าจอตาจะได้รับการรักษา ขึ้นกับความมากน้อยของการดึงลาก การฉีกขาดหรือการหลุดลอก
Photosia อาจเกิดหลังจากมีการกระแทกที่ศีรษะที่อาจทำให้เจลน้ำวุ้นตาภายในตาสะเทือน ซึ่งเมื่อเกิดขึ้น บางครั้งเรียกปรากฏการณ์นี้ว่า"การเห็นดาว" ในบางกรณี photosia เกี่ยวข้องกับการปวดศีรษะไมเกรนและการเป็นไมเกรนที่ตา
ดูส่วนที่เกี่ยวข้อง: คำอธิบายเกี่ยวกับไมเกรนที่ตาและที่เกี่ยวกับการมองเห็น
ภาวะอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องกับสิ่งที่ลอยไปมาในตาและแสงวาบ
เมื่อมี PVD ร่วมกับการมีเลือดออกภายในดวงตา (เลือดออกในน้ำวุ้นตา) หมายความว่าการดึงลากที่เกิดขึ้นนั้นอาจได้ทำให้หลอดเลือดเล็ก ๆ ในจอตาฉีกขาดแล้ว
เลือดออกในน้ำวุ้นตาจะเพิ่มโอกาสที่จอตาจะฉีกขาดหรือหลุดลอก การดึงลากที่เกิดบนจอตาระหว่างการเกิด PVD อาจนำไปสู่การพัฒนาไปเป็นภาวะบางอย่างเช่นจุดภาพชัดที่จอตาเป็นรูหรือมีพังผืด
ภาวะวุ้นตาหลุดออกจากจอประสาทตาที่เกิดร่วมกับสิ่งที่ลอยไปมาในตาอาจเกิดในสถานการณ์ต่อไปนี้ได้ด้วยเช่น:
การอักเสบที่ด้านในของตา
การผ่าตัดตาด้วยเลเซอร์ YAG
เบาหวาน (ความผิดปกติของน้ำวุ้นตาจากเบาหวาน)
จอตาอักเสบจาก CMV
การอักเสบที่เกี่ยวข้องกับภาวะอีกมากมาย เช่น การติดเชื้อที่ตา สามารถทำให้น้ำวุ้นตาเหลวและนำไปสู่ PVD ได้
เมื่อท่านมีสายตาสั้น รูปร่างตาที่ยาวกว่าปกติอาจเพิ่มแนวโน้มการเกิด PVD และนำมาสู่การดึงลากบนจอตาได้ ผู้ที่สายตาสั้นจะมีแนวโน้มเกิด PVDs ในตอนอายุน้อยได้มากกว่า
PVDs เป็นภาวะที่พบได้บ่อยมากหลังการผ่าตัดต้อกระจกและกระบวนการหลังจากนั้นที่เรียกว่าการยิงเลเซอร์ YAG ที่ถุงเลนส์ตา
อีกหลายเดือนหรือกระทั่งหลายปีหลังการผ่าตัดต้อกระจก ไม่ใช่เรื่องแปลกที่เยื่อบาง (หรือที่เรียกว่า"ถุงเลนส์ตา") ที่ถูกปล่อยไว้ตามปกติด้านหลังเลนส์แก้วตาเทียม (IOL) จะขุ่นและส่งผลกระทบต่อการมองเห็น ซึ่งเป็นอาการแทรกซ้อนจากการผ่าตัดต้อกระจกที่เกิดช้า และมีชื่อเรียกว่าภาวะถุงเลนส์ตาขุ่น (posterior capsular opacification, PCO)
ในกระบวนการยิงเลเซอร์ที่ถุงเลนส์ตาที่ใช้รักษา PCO นี้ เลเซอร์ชนิดพิเศษจะส่งพลังงานพุ่งไปที่ถุงเลนส์ตาที่ขุ่น ทำให้ส่วนตรงกลางระเหยกลายเป็นไอเพื่อให้เกิดช่องที่ใสให้แสงเข้าไปสู่จอตาได้ และทำให้กลับมามองเห็นกระจ่างได้เหมือนเดิม
การทำหัตถการต่าง ๆ กับดวงตาในระหว่างการผ่าตัดต้อกระจกและการยิงเลเซอร์ YAG ที่ถุงเลนส์ตานี้ทำให้เกิดการดึงลากที่อาจก่อให้เกิดภาวะวุ้นตาหลุดออกจากจอประสาทตาได้
จะกำจัดสิ่งที่ลอยไปมาในตาได้อย่างไร
สิ่งที่ลอยไปมาในตาและจุดต่าง ๆ ส่วนใหญ่ไม่เป็นอันตรายและแค่ทำให้รำคาญ หลายครั้งจะหายไปเองเมื่อเวลาผ่านไปและจะรบกวนตาน้อยลง ในกรณีส่วนใหญ่ ไม่จำเป็นต้องมีการรักษาสิ่งที่ลอยไปมาในตานี้
อย่างไรก็ตาม สิ่งที่ลอยไปมาชิ้นใหญ่ที่อยู่นานอาจเป็นที่น่ารำคาญมากสำหรับบางคน ทำให้ต้องหาวิธีกำจัดสิ่งที่ลอยไปมาและจุดต่าง ๆ ที่ลอยอยู่ในลานสายตาของเขา
แต่ความเสี่ยงของการผ่าตัดน้ำวุ้นตามักมีมากกว่าประโยชน์ที่จะได้รับจากการรักษาสิ่งที่ลอยไปมา ความเสี่ยงดังกล่าวมีหลายอย่างรวมทั้งจอตาลอกที่เกี่ยวข้องกับการผ่าตัดและการติดเชื้อที่ตาที่ร้ายแรง ในบางกรณีที่พบน้อย การผ่าตัดน้ำวุ้นตาอาจทำให้มีสิ่งที่ลอยไปมาเกิดขึ้นใหม่หรือมากขึ้นกว่าเดิม เนื่องจากเหตุผลดังกล่าว แพทย์ผ่าตัดตาส่วนใหญ่จึงไม่แนะนำการผ่าตัดน้ำวุ้นตาเพื่อรักษาสิ่งที่ลอยไปมาในตาและจุดต่าง ๆ
การรักษาสิ่งที่ลอยไปมาด้วยเลเซอร์
กระบวนการรักษาด้วยเลเซอร์ชนิดค่อนข้างใหม่ที่มีชื่อว่าเลเซอร์สำหรับน้ำวุ้นตาเสื่อม (laser vitreolysis) ได้ถูกนำมาใช้ซึ่งเป็นทางเลือกในการรักษาสิ่งที่ลอยไปมาที่ปลอดภัยกว่าการผ่าตัดน้ำวุ้นตาอย่างมาก
ในกระบวนการนี้ แสงเลเซอร์จะถูกยิงเข้าสู่ลูกตาผ่านรูม่านตาและมุ่งไปที่สิ่งที่ลอยไปมาขนาดใหญ่ และย่อยขนาดให้เล็กลงและ/หรือบ่อยครั้งจะทำให้มันระเหยเป็นไอ เพื่อให้มันหายไปหรือส่งผลรบกวนน้อยลงมาก
เพื่อที่จะทราบว่าท่านจะได้ประโยชน์จากเลเซอร์สำหรับน้ำวุ้นตาเสื่อมเพื่อกำจัดสิ่งที่ลอยไปมาในตาหรือไม่นั้น ผู้เชี่ยวชาญด้านการดูแลดวงตาจะพิจารณาจากหลายปัจจัยรวมทั้งอายุของท่าน ความรวดเร็วที่อาการของท่านเริ่มเกิด สิ่งที่ลอยไปมาที่ท่านเห็นมีลักษณะอย่างไรและอยู่บริเวณไหน
หลายครั้งที่สิ่งที่ลอยไปมาในผู้ป่วยที่อายุน้อยกว่า 45 ปีอาจอยู่ใกล้กับจอตามากเกินไปและไม่สามารถรักษาด้วยเลเซอร์สำหรับน้ำวุ้นตาเสื่อมได้อย่างปลอดภัย ผู้ป่วยที่มีสิ่งที่ลอยไปมาในตาขนาดใหญ่ที่อยู่ไกลจากจอตาจะเหมาะกับกระบวนการนี้มากกว่า
จักษุแพทย์ที่เป็นผู้ทำเลเซอร์สำหรับน้ำวุ้นตาเสื่อมจะประเมินรูปร่างและขอบของสิ่งที่ลอยไปมาในตาของท่านด้วย สิ่งที่มีขอบ"นุ่ม"มักจะรักษาได้สำเร็จมากกว่า ในทำนองเดียวกัน สิ่งที่ลอยไปมาขนาดใหญ่ที่เกิดขึ้นอย่างกระทันหันจากภาวะวุ้นตาหลุดออกจากจอประสาทตามักรักษาได้สำเร็จด้วยกระบวนการทำเลเซอร์
เกิดอะไรขึ้นบ้างขณะทำเลเซอร์สำหรับน้ำวุ้นตาเสื่อม
การทำเลเซอร์สำหรับน้ำวุ้นตาเสื่อมมักไม่เจ็บปวดและทำได้ในสำนักงานของจักษุแพทย์เลย ก่อนทำการรักษา จะมีการหยอดยาหยอดตาที่เป็นยาชาและใส่คอนแทคเลนส์ชนิดพิเศษลงไปที่ตาของท่าน แล้วศัลยแพทย์ก็จะมองผ่านเครื่องมือแพทย์ชนิดหนึ่งแล้วส่งพลังงานเลเซอร์ลงไปที่สิ่งที่ลอยไปมาที่กำลังทำการรักษา
ในระหว่างกระบวนการนี้ ท่านอาจเห็นจุดดำ ๆ ซึ่งเป็นชิ้นส่วนของสิ่งที่ลอยไปมาที่แตกออก การรักษานี้อาจใช้เวลาถึงครึ่งชั่วโมงแต่โดยทั่วไปมักจะใช้เวลาสั้นกว่านี้มาก
ในตอนท้ายของกระบวนการ จะมีการนำคอนแทคเลนส์ออก ล้างตาของท่านด้วยน้ำเกลือและศัลยแพทย์จะหยดยาหยอดตาแก้อักเสบ อาจมีการสั่งจ่ายยาหยอดตาให้ท่านไปใช้ที่บ้านเพิ่มเติม
บางครั้งท่านอาจเห็นจุดดำเล็ก ๆ หลังการรักษาไม่นาน สิ่งเหล่านี้เป็นฟองก๊าซเล็ก ๆ ที่มีแนวโน้มจะหายไปอย่างรวดเร็ว แต่ก็มีโอกาสที่ท่านจะรู้สึกอึดอัดเล็กน้อย ตาแดง หรือตามัวทันทีหลังกระบวนการดังกล่าว ผลเหล่านี้พบได้บ่อยและมักจะไม่ถึงกับทำให้ท่านไม่สามารถทำกิจกรรมปกติได้ในทันทีหลังเลเซอร์สำหรับน้ำวุ้นตาเสื่อม
ถ้าท่านรู้สึกรำคาญสิ่งที่ลอยไปมาในตาขนาดใหญ่ที่ไม่หายไป โปรดถามผู้เชี่ยวชาญด้านการดูแลดวงตาว่าเลเซอร์สำหรับน้ำวุ้นตาเสื่อมอาจเป็นทางเลือกการรักษาที่ดีสำหรับท่านหรือไม่
โปรดทราบว่า การเห็นสิ่งที่ลอยไปมาในตาจำนวนมากอย่างฉับพลัน โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อเกิดร่วมกับแสงวาบหรือการรบกวนการมองเห็นอย่างอื่น อาจบ่งบอกถึงภาวะจอตาหลุดลอกหรือปัญหาตาที่ร้ายแรงอื่น ๆ ถ้าท่านเห็นสิ่งที่ลอยไปมาใหม่ ๆ อย่างฉับพลัน โปรดไปพบผู้เชี่ยวชาญด้านการดูแลดวงตาทันที
หน้าที่ตีพิมพ์ใน วันอังคารที่ 20 กรกฎาคม พ.ศ. 2564
