Makula delikleri: Nedenleri, ilerlemesi ve ameliyatı
Tek gözde görmeniz aniden bulanık ve bozulmuş hale gelirse, çok korkutucu olabilir. Bu, retinada bir makula deliği gelişirse oluşabilir.
Makula deliği nedir?
Makula deliklerinin ne olduğunu ve nasıl oluştuklarını anlamak için, ilk önce göz anatomisi hakkında biraz bilgi edinmek önemlidir.
Makula (veya makula lutea) retinanın merkezinde çok küçük bir noktadır. Görsel olarak, retinanın en hassas parçasıdır. Makula, görme keskinliğinden, ayrıntılı santral görmeden (örneğin okuma, sürüş ve yüzleri tanıma) ve renkli görmeden sorumludur.
Makula, koniler denilen ışığa duyarlı hücrelerle doludur. Retinanın geri kalanı esas olarak çubuklar denilen ışığa duyarlı hücrelerden oluşur. Çubuklar gri ve siyah tonları "görür", hareketi algılar ve perifer görmeden sorumludur.
Makula deliği, bulanık ve bozulmuş santral görmeye neden olan ve tipik olarak aniden oluşan makulada küçük bir kırıktır.
Makula deliklerine ne neden olur?
Makula delikleri sıklıkla yaşlanma nedeniyle oluşur. 60 yaş üstündeyseniz, gelişme ihtimalleri daha yüksektir. Ayrıca, kadınlar erkeklere kıyasla biraz daha yüksek makula deliği yaşama riski altındadır.
Makula delikleri makula dejenerasyonu denilen 60 yaş üzerindeki kişiler arasında daha sıklıkla yaşanan diğer bir yaşla ilgili göz hastalığıyla aynı değildir.
Makula delikleri aşağıdakilerden dolayı oluşabilir:
Vitröz büzülmesi ve/veya ayrılması
Diyabetik göz hastalığı
Yüksek miktarlarda uzağı görememe (miyopluk)
Maküler büzüşme (makulada skar dokusu)
Arka vitreus dekolmanı
Best hastalığı (makula hasarına neden olan kalıtımsal rahatsızlık)
Vitröz değişikliklerin neden olduğu makula delikleri
Gözünüzün arkası, vitröz (ayrıca vitröz hümör veya vitröz gövde de denir) adı verilen berrak, oldukça kalın, jelimsi materyal ile doludur. Vitröz, gözyuvarının sferik şeklini sürdürmesine yardımcı olur.
Zamanla jelimsi vitröz çalkalanmasına neden olacak şekilde daha sıvı hale gelir.
Vitrözün retinaya küçük kolajen (vücutta yaygın bir protein) bağlarla bağlı olması nedeniyle, bu kolajen bağlar vitröz sıvılaşırken retinayı çekmeye başlayabilir. Bazen, bu retinanın küçük bir parçasını yırtabilir ve deliğe neden olabilir. Retinanın bu eksik parçası, makula içindeyse, buna makula deliği denir.
Makula deliklerinin oluşabileceği diğer bir yol, vitröz içindeki kolajen bağlar retinaya bağlı kalırken, sıvı vitrözden koptuklarında vitröz içinde yaşanan değişikliklerdir. Bu bağlar makula etrafına büzülür (çekme) ve makulanın çekmeden kaynaklanan bir delik oluşturmasına neden olur.
Makula deliklerinin ilerlemesi
Tedavi edilmeden bırakıldığında, bir makula deliği zaman içinde kötüleşebilir. Makula deliği üç aşamada oluşur:
Foveal dekolmanlar — tedavi olmadan yaklaşık yüzde 50 oranında kötüleşir.
Kısmi kalınlıktaki delikler — tedavi olmadan yaklaşık yüzde 70 oranında kötüleşir.
Tam kalınlıktaki delikler – çoğu tedavi olmadan kötüleşir.
Bir makula deliği bazen müdahalesiz çözümlenir, ancak çoğu yakından izlenmeli veya kalıcı görme kaybını önlemek için tedavi edilmelidir.
Makula deliği ameliyatı ve iyileşmesi
Vitrektomi, makula delikleri için en yaygın tedavidir.
Bu ameliyatta, bir retina uzmanı retinayı çekmesini durdurmak için vitröz jeli çıkarır. Ardından, bir hava ve gaz karışımı önceden vitrözün bulunduğu alana enjekte edilir.
Bu hava ve gaz kabarcığı makula deliğinin kenarlarına basınç uygulayarak iyileşmesine olanak tanır.
Kabarcık işini yaparken, bir hafta veya daha uzun sürebilecek makula iyileşme sürecinde, kabarcığın retinanın üzerinde doğru yerde kalması için yüzünüz yere bakar şekilde yatmalısınız.
(Norveç’te bir üniversite çalışmasında, makula deliği ameliyatından sonra 3 gün ila 1 haftalık yüz aşağı bakar şekilde iyileşme süreleri karşılaştırılmıştır. Makula delikleri 3 günlük gruptaki 24 gözde %87,5’inde ve 1 haftalık gruptaki 29 gözün %93,1’inde başarıyla kapanmıştır. Genelde, makula deliklerinin %90,6’sı bir ameliyatla başarılı biçimde tedavi edilmiştir.)
Gaz/hava kabarcığı zaman içinde kademeli olarak gider ve doğal göz sıvıları delik iyileşirken bunun yerini alır.
Vitröz ameliyatın riskleri arasında her ikisi de tedavi edilebilir olan enfeksiyon ve retina dekolmanı bulunur. Ancak en yaygın risk, katarakt gelişimidir. Kataraktlar sıklıkla bir vitrektomiden hemen sonra oluşur, ancak göz iyileştiğinde giderilebilirler.
Bir gaz kabarcığı kullanarak bir makula deliği ameliyatı olmuşsanız, bir süre havayoluyla seyahat edemeyeceksiniz, çünkü gaz basınç değişiklikleri ile genişleyebilir ve göze zarar verebilir.
Bir gözünde makula deliği yaşamış insanlar, yaşamlarında belirli bir dönemde diğer gözlerinde de daha yüksek bir makula deliği geliştirme şansına (yaklaşık %10) sahiptir. Bu nedenle, makula deliği ameliyatından sonra retinalarınızın sağlığını izlemek için göz doktorunuz tarafından önerilen şekilde düzenli göz muayeneleri yaptırmalısınız.
Sayfa yayınlandı 15 Eylül 2021 Çarşamba
