Strabismus ve şaşılığın açıklaması

Şaşılık, gözlerin takım olarak birlikte çalışamayacak şekilde yanlış hizalanmasıdır.

Şaşılık varsa, bir göz doğrudan görüntülemekte olduğunuz nesneye bakarken, diğer göz içe doğru (ezotropi veya "göz kayması" veya "şaşılık"), dışa doğru (ekzotropi veya "patlak göz"), yukarı (hipertropi) veya aşağı (hipotropi) hizalanır.

Şaşılık sabit veya aralıklı olabilir. Yanlış hizalanma her zaman aynı gözü (tek taraflı şaşılık) de etkileyebilir veya iki göz sırayla yanlış da hizalanabilir (dönüşümlü şaşılık).

Doğuştan ve erken çocukluk şaşılığından kaynaklanan çift görmeyi önlemek için beyin, yanlış hizalanmış gözün görsel girdisini göz ardı eder, bu da genellikle o gözde ambliyopi veya "göz tembelliğine" neden olur.

Farklı çalışmalar, dünya çapında çocuklar ve gençler arasında şaşılık prevalansı hakkında farklı tahminler sunmaktadır. Çoğu araştırma, küresel nüfusun yaklaşık yüzde 1 ila 3'ünün şaşı olduğunu göstermektedir.

Şaşılık belirti ve semptomları

Şaşılığın birincil belirtisi, bir gözün içeri, dışarı, yukarı, aşağı veya eğik bir açıyla dönmesine neden olacak şekilde gözlerin görünür bir biçimde yanlış hizalanmasıdır.

Korneal ışık refleksi (Hirschberg) testi: Göze parlayan ışığın yansımalarının konumuna göre göz hizalamasını değerlendiren şaşılık için bir tarama testi.

Gözlerin yanlış hizalanması büyük ve belirgin olduğunda, şaşılığa, düz gözün görme çizgisi ile yanlış hizalanmış gözün görme çizgisi arasındaki sapma açısına atıfta bulunarak "büyük açılı" adı verilir. Daha az belirgin göz dönüşleri küçük açılı şaşılık olarak adlandırılır.

Tipik olarak, sabit büyük açılı şaşılık, göz yorgunluğu ve baş ağrısı gibi semptomlara neden olmaz, zira beynin gözleri düzeltmek için neredeyse hiçbir girişimi yoktur. Bu nedenle, büyük açılı şaşılık tedavi edilmezse genellikle dönmüş gözde ciddi ambliyopiye neden olur.

Daha az fark edilen küçük açılı şaşılık vakalarının, özellikle de şaşılık aralıklı veya dönüşümlü ise, yıkıcı görsel semptomlara neden olma olasılığı daha yüksektir. Baş ağrılarına ve göz yorgunluğuna ek olarak, semptomlar rahatça okuyamama, okuma sırasında yorgunluk ve kararsız veya "gergin" görme içerebilir. Küçük açılı şaşılık sabit ve tek taraflı ise, yanlış hizalanmış gözde önemli ambliyopiye yol açabilir.

Hem büyük açılı hem de küçük açılı şaşılık psikolojik olarak zarar verebilir ve diğerleriyle normal göz temasını etkileyerek çoğu zaman utanç duymaya ve sakarlığa neden olduğu için bu rahatsızlığa sahip çocukların ve yetişkinlerin özgüvenlerini etkileyebilir.

Yenidoğanlarda çoğunlukla görme gelişiminin tamamlanmamış olması nedeniyle aralıklı şaşılık görülür ancak bu, bebek büyüdükçe ve görsel sistem olgunlaştıkça sıklıkla kaybolur. Bununla birlikte, şaşılık tiplerinin çoğu, çocuk büyüdükçe kaybolmaz.

Rutin çocuk göz muayeneleri şaşılığı tespit etmenin en iyi yoludur. Genellikle, şaşılık ne kadar erken tespit edilir ve göz muayenesinin ardından ne kadar erken tedavi edilirse, sonuç da o kadar başarılı olur. Tedavi edilmezse, çocuğunuzda okuma ve sınıf eğitimini engelleyebilecek çift görme, ambliyopi veya görsel semptomlar gelişebilir.

Şaşılığa neden olan şey nedir?

Her gözün, göz pozisyonunu ve hareketini kontrol eden altı dış kası (ekstraoküler kaslar) vardır. Normal binoküler görme için bu kasların her iki göz için pozisyonu, nörolojik kontrolü ve işleyişi kusursuz bir şekilde koordine etmesi gerekir.

Şaşılık, ekstraoküler kasların kontrol ve işlevine müdahale eden nörolojik veya anatomik problemler olduğunda ortaya çıkar. Sorun kasların kendisinde veya beyinde binoküler görmeyi kontrol eden sinirlerde veya görme merkezlerinde ortaya çıkabilir.

Genetik de rol oynayabilir: Sizde veya eşinizde şaşılık varsa, çocuklarınızda şaşılık gelişme riski daha yüksektir.

Akomodatif ezotropi

Bazen, yakını göremeyen bir çocuk düzeltilmemiş hipermetropluğu telafi etmeye odaklanmaya çalışırsa aşırı odaklanma çabası nedeniyle gözlerin kaydığı akomodatif ezotropi adı verilen bir şaşılık geliştirecektir.

Bu durum genellikle 2 yaşından önce ortaya çıkar, ancak daha ilerleyen yıllarda çocuklukta da ortaya çıkabilir.

Çoğu zaman, akomodatif ezotropi gözlük veya kontakt lens kullanımıyla tamamen düzeltilebilir.

Şaşılık ameliyatı

Birçok durumda, sürekli göz kayması için etkili tek tedavi şaşılık ameliyatıdır.

Göz doktorunuz çocuğunuzda şaşılık olduğunu tespit ederse, sizi şaşılık cerrahisi konusunda uzmanlaşmış bir göz doktoruna yönlendirebilir.

Şaşılık ameliyatının başarısı, göz kayma yönü ve büyüklüğü de dahil olmak üzere birçok faktöre bağlıdır. Bazı durumlarda, birden fazla ameliyat gerekebilir. Şaşılık cerrahı, ameliyat öncesi konsültasyon sırasında size bu konuda daha fazla bilgi verebilir.

Şaşılık ameliyatı ayrıca uzun süre şaşılık sorunu yaşayan yetişkinlerin gözlerini de etkili bir şekilde hizalayabilir. Bununla birlikte, birçok yetişkin şaşılık vakasında, etkilenen göz uygun şekilde hizalandıktan sonra dahi önemli derecede ambliyopi kalabilir. İşte bu yüzden şaşılığın erken tedavisi önemlidir.

Şaşılık cerrahi yollarla ne kadar erken tedavi edilirse, etkilenen gözün normal görme keskinliği geliştirme ve iki gözün bir takım olarak düzgün bir şekilde birlikte çalışma olasılığı o kadar artar.

Cerrahi olmayan şaşılık tedavisi

Bazı aralıklı ve küçük açılı şaşılık vakalarında, görme terapisi ile cerrahi olmayan şekilde göz hizalamasının iyileştirilmesi mümkün olabilir.

Ezotropya (içe şaşılık) ambliyopiyi önlemek için yaşamın erken döneminde tedavi edilmelidir.

Örneğin, yakınsama yetmezliği (YY), uzak bir nesneye bakarken gözlerin genellikle düzgün bir şekilde hizalandığı, ancak kitap okuma esnasında olduğu gibi yakın bir nesneye bakarken uygun hizalamanın sağlanamadığı ve bir gözün dışa doğru kaydığı spesifik bir aralıklı ekzotropi türüdür.

Yakınsama yetmezliği göz yorgunluğu, bulanık görme, çift görme ve baş ağrısına neden olarak rahat okumayı engelleyebilir.

Ayrıca, YY'nin çocuklarda dikkat sorunlarına neden olabileceği ve eğitim hayatlarındaki performanslarını etkileyebileceğini gösteren bazı kanıtlar da vardır. Bir çalışmada, erken yaşta ekzotropili (yakınsama yetmezliği dâhil) çocukların erken yetişkinlik döneminde dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB), uyum bozukluğu ve öğrenme güçlüğü geliştirme olasılığının daha yüksek olduğu bulunmuştur.

Bazı şaşılık tipleri artan miyopi riski ile de ilişkilendirilmiştir. 20 yıllık bir süre zarfında aralıklı ekzotropisi olan 135 çocuğun izlendiği bir çalışmada, bu çocukların yüzde 90'ından fazlasının 20'li yaşlarına geldiklerinde yakını göremediği tespit edilmiştir.

Cerrahi olmayan görme terapisinin yakınsama yetmezliği için etkili bir tedavi olabileceği görülmektedir. Yayınlanmış araştırmalar, semptomatik yakınsama yetmezliği olan çocukların yüzde 73'ünün, evde yapılan göz egzersizleri ile birlikte 12 haftalık bir ofis tabanlı görme terapisi programının ardından başarılı veya iyileştirilmiş bir sonuç elde ettiğini göstermiştir.

Bazen, bir şaşılık cerrahı, ambliyopi ve ameliyat sonrası kalabilecek küçük binoküler görme problemlerini tedavi etmek için şaşılık ameliyatından sonra bir süre boyunca bir görme tedavisi programının alınmasını önerebilir. Bu vakalarda, bu tedaviyi tanımlamak için "görme terapisi" yerine "ortoptik" ("orto" = düz; "optik" = gözler) terimi kullanılabilir.

Sorulacak sorular

Tedaviden önce göz doktorunuza veya şaşılık cerrahınıza danışırken burada sorulacak birkaç önemli soru vardır:

• Ameliyat önerilirse, ameliyatın yeterli olup olmayacağını veya ek prosedürlerin gerekli olup olmadığını araştırın.

• Göz cerrahına, şaşılık tipi ve önerdiği cerrahi müdahale için başarı oranlarını sorun.

• Tedavinin başarılı olup olmadığını belirlemek için hangi kriterlerin kullanıldığını sorun. Diğer bir deyişle, "başarı", gözün daha iyi hizalanması ve görünüşte daha doğal görünmesi için göz kaymasını azaltmak olarak tanımlanır veya başarı, görme keskinliği, gözlerin takım halinde çalışması ve derinlik algısının normal olduğu, kusursuz şekilde hizalanmış gözler olarak tanımlanır.

• Optometristler veya ortoptistler için görme terapisinin (veya ortoptinin) başarı oranı, muhtemel süresi ve maliyetleri hakkında bilgi alın.

Unutmayın, çocuklar büyüdükçe şaşılıkları "geçmez". En iyi görsel sonuçlar ve gelişimsel gecikmeleri ve diğer problemleri önlemek için en kısa sürede şaşılık tedavisini araştırın.

Sayfa yayınlandı 1 Eylül 2020 Salı