Ambliyopi: Çocuğunuzu Göz Tembelliğine Karşı Koruyun

Göz Tembelliği (Ambliyopi) Nedir? Göz tembelliği (Ambliyopi), erken çocukluk döneminde görülen, gözün normal görme keskinliğine  gözlük veya kontakt lenslerle dahi ulaşamadığı bir görme gelişimi bozukluğuna bağlı görme azlığıdır. Ambliyopi, bebeklik ve erken çocukluk çağlarında başlar. Göz gelişiminde de kritik dönemin sonu olan 12 yaşına kadar devam eder. Göz gelişiminde kritik dönem 0-12 yaş arasıdır ve bu zaman aralığı göz tembelliğinin görülebileceği dönemdir. Çoğu durumda sadece tek göz etkilenir. Ancak bazı durumlarda, göz tembelliği azalan görme keskinliği ile beraber her iki gözde de oluşabilir. Göz tembelliği yaşamın erken yaşlarında (0-12 yaş aralığında) tespit edilir ve doğru şekilde tedavi edilirse, görme yeteneğinin azalması önlenebilir. Ancak tedavi edilmediğinde, göz tembelliği gözde kalıcı görme kaybına neden olabilir. Tahmini olarak Türkiye toplumunda ortalama %2 ile %3 oranında ambliyobi görülmektedir. Bu oran ailelerin kültürel, sosyal ekonomik yapısı ve okul öncesi dönemindeki göz sağlığı takiplerine verdikleri öneme bağlı olarak değişmektedir. Ambliyopinin İşaret ve Belirtileri Ambliyopi genellikle bir erken çocukluk dönemi görme gelişimi sorunu olması nedeniyle, rahatsızlığın belirtilerini ayırt etmek zor olabilir. Genellikle tek gözde olması ve çocukların gözleri arasındaki görme farkını fark edememesi veya ifade edememesi, göz kontrolleri yapılmayan çocuklarda bu dönemde ailenin bu durumu fark etmesini zorlaştırır.

Çocuğunuzun göz tembelliği için göz bandı takmayı eğlenceli hale getirerek kabul etmesine yardımcı olabilirsiniz.

Göz tembelliğinde göz kapama tedavileri birinci seçenektir ve çok önemlidir. Ancak çocuklar tarafından göz kapama zamanları sıkıntılı olabilmektedir. Çocuğunuzun göz tembelliği için göz bandını takmasını eğlenceli hale getirerek, bu süreci kabul etmesine yardımcı olabilirsiniz.

Gözlerin birbirleri ile paralel olmaması olan şaşılık en büyük ambliyopi sebebidir. Bu duruma Strabismus (Şaşılık) denilir.

Bebeğinizde veya küçük çocuğunuzda şaşılık (Strabismus) veya başka bir görünür göz duruş ve göz hareketlerinde uyumsuzluğu fark ederseniz, ivedilikle bir göz doktoruna - tercihen pediatrik göz doktoruna başvurun.

Çocuğunuzda göz tembelliği olabileceğine dair bir başka belirti de, gözlerden birini kapattığınızda ağlaması veya huysuzlaşmasıdır.

Bu basit tarama testini, çocuğunuz televizyon izlerken veya başka bir görme işi yaparken, sadece çocuğunuzun gözlerini (her seferinde birini) kapatıp açarak evde deneyebilirsiniz.

Çocuğunuz bir gözü kapatıldığında rahatsız olmuyorsa, ancak diğer gözünün kapatılmasına itiraz ediyorsa, bu durum kapatılan gözün "sağlam" göz olduğunu ve kapatılmamış gözün ambliyopi olarak bulanık görmeye neden olduğunu gösterebilir. Çocuk, tembel olan göz açık olduğundan bulanık göreceği için sağlam gözün kapatılması ile huysuzlaşır ve rahatsız olur.

Kolay ve basit testtir, ancak bu tarama testi kapsamlı bir göz muayenesinin yerine asla geçmez.

Görmenin normal bir şekilde geliştiğinden ve gözlerin birlikte düzgün çalıştığından emin olmak için çocuğunuzun ilk göz muayenesini doğumdan sonra ilk 6 hafta içinde yapılması konjenital sorunların ortadan kaldırılması için önemlidir. Göz tembelliğinin gelişmesinde başlangıç zamanı kritik periyod olarak adlandırılır ve 6 haftadan başlayarak 12 Yaş'a kadar uzar. İlk muayeneden sonra normal gelişen bir çocukta sonraki muayenenin ise 6 aylıkken planlamanız önerilir.

Göz tembelliğinin sebebi nedir?

Beş çeşit göz tembelliği vardır:

• Strabismik Ambliyopi. Strabismus (şaşılık), göz tembelliğinin en yaygın nedenidir. Kayan gözlerden kaynaklanan çift görme durumundan kaçınmak için, beyin kayan gözden gelen görme girdisini göz ardı eder, böylece bu gözde ambliyopiye ("göz tembelliğine") neden olur. Bu tip ambliyopiye strabismik ambliyopi denir.

• Refraktif Ambliyopi. Bazı durumlarda göz tembelliğine, şaşılık olmamasına rağmen iki gözdeki eşit olmayan kırılma kusurları neden olur. Örneğin, bir gözde önemli ölçüde düzeltilmemiş miyopi veya hipermetropi varken, diğerinde yoktur. Veya bir gözde önemli derecede astigmatizma varken, diğerinde yoktur. Bu tür durumlarda, beyin daha az düzeltilmemiş kırılma kusuru olan iyi gören göze güvenir ve diğer gözü ise, gözdeki bulanık görmeden dolayı devre dışı bırakır ve böylelikle kullanılmayan gözde ambliyopiye neden olur. Bu tür göz tembelliğine, refraktif ambliyopi ( veya anizometrik ambliyopi) adı verilir.

• Deprivasyon Ambliyopisi. Bu göz tembelliğine, ışığın bebeğin gözüne girmesini engelleyen ve görüntünün görme merkezi üzerine odaklanamamasına sebep olan nedenlerden kaynaklanır, örneğin konjenital katarakt gibi. Normal görme gelişiminin gerçekleşmesini sağlamak ve göz tembelliğini engellemek için konjenital kataraktların ivedilikle tedavi edilmeleri gerekir.

• Organik. Konjenital kornea opasiteleri, nistagmus, retina ve optik sinir hastalıkları vs. gibi hastalıklarda organik menşeili göz tembelliği nedenleridir.

• İdiopatik. Herhangi bir neden bulunamadığı durumlar da kullanılan tanımlamadır.

Göz Tembelliği Tedavileri:

Tedavi seçenekleri sırası ile:

1. Kapama. En önemli tedavi işlemlerdendir.

2. Penelizasyon veya ilaç tedavisi. Kapama yapılmadığı durumlarda, kapamaya alternatif veya destekleyici bir yöntemdir.

3. Medikal tedavi. Lokal ve sistemik bazı ilaç uygulaması ise ciddi yan etkileri sebebi ile uygulanması çok sınırlıdır ve uygulanmamaktadır.

4. Pleoptik tedavi. Özel cihazlar ile yapılır.

5. CAM tedavisi. Özel cihazlar ile yapılır.

6. Neurovizyon tedavisi. Bilgisayar yazılım programı ile yapılır.

Bazı refraktif ambliyopi (kırılma kusurlarından dolayı olan göz tembelliği) vakalarında, her iki gözdeki kırılma kusurlarının gözlük veya kontakt lens ile tamamen düzeltilmesi sonucunda normal görmeye ulaşılabilir. Ancak genellikle, beyni ambliyopik gözden gelen göz girdilerine dikkat etmeye zorlamak ve bu gözde normal görme gelişiminin oluşması için "sağlam göze" en azından bir süre kapama bandı takılması gerekir.

Şaşılık nedeni ile olan (Strabismik Ambliyopi) göz tembelliğinin tedavisi çoğu zaman gözleri düzeltmek için şaşılık ameliyatı ile beraber göz bandı takılmasını ve sıklıkla her iki gözün birlikte eşit olarak çalışmalarına yardımcı olma amaçlı bir tür görme terapisini (özel göz tembelliği egzersizleri) içerir.

Göz bandının her gün farklı sürelerde, yarım gün veya tüm gün boyunca takılması gerekebilir ve bu durum haftalar veya aylarca devam edebilir.

Çocuğunuz ile göz bandı takmakta çok sorun yaşıyorsanız, sağlam göze ışık girmesini engelleyen ancak çocuğun görünümünü etkilemeyen özel olarak tasarlanmış prostetik bir kontakt lensi düşünebilirsiniz.

Prostetik kontakt lensler basit bir göz bandına nazaran daha maliyetli olmaları ve bir kontakt lens muayenesi ve uygulama işlemi gerektirmelerine karşın, göz bandına uyumun kötü olduğu zorlu ambliyopi tedavisi vakalarında uygulanabilir.

Bazı çocuklarda, ambliyopiyi tedavi etmek için göz bandına diğer bir alternatif olarak, atropin göz damlaları kullanılmştır. Penelizasyon veya ilaç tedavisi olarak adlandırılan bu yöntem çocuğun sağlam gözüne damla damlatılarak uygulanır (göz doktorunuz kullanımını anlatacaktır).

Atropin göz damlalarını kullanmanın bir avantajı, çocuğunuzun göz bandı takmasını sağlamak için sürekli gözetim gerektirmemesidir.

Yapılan bir araştırmada, 7 yaş altı 419 çocuğun yer aldığı çalışmada, atropin tedavisi göz bandı takmaya göre karşılaştırabilir iyi sonuçlar vermiştir (ambliyopik gözde görme keskinliğinde iyileşme, göz bandı takan gruplardan biraz daha fazla olmasına rağmen). Sonuç olarak, bazı göz hastalıkları uzmanları ambliyopi tedavisinde ilk seçenek olarak göz bandı takmak yerine atropin kullanmaktadır.

Ancak atropinin dikkate alınması gereken yan etkileri vardır: ışık duyarlılığı (çünkü göz sürekli olarak sulanır), kızarma ve uzun süreli atropin kullanım sonrasında silyer kasın olası paralizi olmasıdır, ki bu da gözün uyumu veya odak değiştirme kabiliyetini etkileyebilir.

Daha Büyük Çocuklarda ve Yetişkinlerde Göz Tembelliği Tedavi Yöntemleri:

Yıllar boyunca uzmanlar, ambliyopi tedavisi yaşamın erken aşamalarında başlatılmadığı takdirde görme keskinliğinde hiçbir iyileşmenin mümkün olmadığına inanmışlardır. Kritik müdahale döneminin yaklaşık 8 -12 yaş civarı olduğu söylenmiştir.

Ancak, uzun süreli göz tembelliği olan daha büyük çocukların ve hatta yetişkinlerin, görme keskinliği ve kontrast duyarlılığında iyileşmelere yol açan nöral değişiklikleri uyaran bilgisayar programlarının kullanıldığı ambliyopi tedavisinden fayda görebilecekler görünmektedir.

Bilgisayar programı RevitalVision (Neurovision), büyük çocuklarda ve ambliyopi olan yetişkin kişilerde görme yeteneğini geliştirme ve iyileştirme için üretilmiştir. Tedavi genellikle birkaç haftalık bir süre içinde gerçekleştirilen her biri 40 dakikalık, 40 eğitim seansından oluşur.

Göz tembelliği olan 44 çocuk ve yetişkinin (9 ila 54 yaş aralığında) katıldığı bir klinik çalışmada, katılımcıların yüzde 70,5'i, RevitalVision (NeuroVision) eğitiminden sonra standart bir göz muayene eşelinde 2 veyada daha fazla satırda görme keskinliğinde iyileşme yaşandığı tespit edilmiştir.

RevitalVision (NeuroVision), tembel gözde 20/100 veya daha iyi düzetilmiş görme düzeyi olan ve çok az şaşılık veya hiç şaşılık olmayan, 9 yaş ve üzerindeki göz tembelliği olanlarda bilgisayarlı ambliyopi tedavisi FDA onaylıdır.

CAM tedavisi çocuklarda göz tembelliğinde yapılan bir çalışmadır. Bir cihaz vasıtası ile görme ile ilgili beyindeki kortikal nöronların uyartılmasını ve tekrar fonksiyon kazanmasını sağlamayı amaçlar.

Pleoptik tedavi ise, Pleoptofor denen cihaz ile yapılan bir uygulamadır. Günümüzde klinik uygulanması yoktur.

Göz Tembelliğinde Cerrahi Uygulamalar

Bir çok şaşılığa bağlı göz tembelliği (strabismik ambliyopi) vakasında, gözleri düzgün bir şekilde hizalamak için şaşılık ameliyatı yapılmalıdır, cerrahiye ilaveten kapama tedavisi, atropin kullanımı ve / veya göz tembelliği için göz egzersizleri etkili olacaktır.

"Tembel göz ameliyatı" yanlış bir terimdir. Gözleri cerrahi olarak düzeltmeyi tanımlamak için doğru terim "şaşılık cerrahisidir". Bazen göz kaymasını tam düzeltebilmek için birden fazla şaşılık cerrahisine ihtiyaç duyulur. Ayrıca şaşılık cerrahisinden sonra bazen gözlerin birlikte çalışabilmesi ve tembel göz tedavilerinin etkili olabilmesi için özel prizmalı gözlük camlarına ihtiyaç duyulabilir. Özellikle unutulmamalıdır ki göz tembelliğinin erken tespiti, en iyi tedavi sonuçlara ulaşabilmek için çok önemlidir.

Göz tembelliğinden kaynaklanan görme sorunlarını önlemek için gözlerin gelişiminde hassas, kritik dönem 0-12 yaş aralığındadır. Bu sebep ole doğumda ilk muayene olmak üzere, 6 aylıktan başlayıp 5 yaşına kadar her yıl düzenli göz kontrolü için size en yakın bir göz doktoru ile rutin göz muayeneleri planlayın.

Sayfa yayınlandı 1 Eylül 2020 Salı