Göz egzersizleri görmeyi iyileştiriyor mu?

Görme yetinizi iyileştiren “mucize” göz egzersizleri sürekli ortaya çıkıp kayboluyor ve genelde internette bu egzersizleri övdükçe öven (ama etkili olduğuna dair hiçbir kanıt sunmayan) birilerini her zaman bulabiliyorsunuz.

Genelde, gözlük ve kontakt lens ihtiyacını azalttığını veya ortadan kaldırdığını iddia eden bu programlar, görme yetinizde anlamlı veya kalıcı hiçbir iyileşme sağlamamaktadır. Üstelik, göz egzersizlerinin görme yetinizi iyileştirdiğini düşünerek düzeltici cam kullanmayı bırakmanız, güvenliğinizi de olumsuz etkileyebilir.  

Göz egzersizlerin tarihçesi

Görmeyi iyileştirme amaçlı göz egzersizleri, Amerikalı doktor William Horatio Bates’in Bates Yöntemi olarak bilinen bir göz egzersizi programını ortaya çıkardığı 1920’lerden beri var.

Bates Yönteminin, görme yetisinde anlamlı veya kalıcı bir etki sağladığı hiçbir zaman kanıtlanamadı. Ayrıca, "güneşlenme" (gözlerinizi doğrudan güneş ışığına maruz bırakma) ve "avuçlama" (kapalı gözlerinizi avuçlarınızla kaplamak) dahil olmak üzere Bates tarafından önerilen bazı aktiviteler, gözlerinize zarar dahi verebilir.

Örneğin, Bates’in önerdiği gibi göz kapaklarınız kapalı olsa dahi gözlerinizi sık sık doğrudan güneş ışığına maruz bırakmak, göz kapağında güneş yanıklarına ve Cilt Kanseri Vakfına göre tüm cilt kanserlerinin %5 ila %10’unu teşkil eden göz kapağı cilt kanserine yol açabilir.

Ayrıca, avucunuzla doğrudan kapalı gözlerinizin üzerine basınç uygularsanız gözlerinizin içindeki basıncı geçici olarak yükselterek glokom riskini artırmış olursunuz. 

Modern göz egzersizi programlarının çoğu (en azından kısmen) Bates Yöntemine dayanmaktadır.

Bazı göz egzersizi programları, görmenizin iyileştiğini hissetmeniz için kişisel olumlamalar yapmanızı önermektedir. Örneğin, kendinize sürekli “Her gün daha iyi görüyorum” veya “Gözlüklerim olmadan görebiliyorum” diyebilirsiniz.

Kendi kendine yardım göz egzersizi programları genelde uzağı görememe ve astigmatizm gibi kırılma kusurlarını ve presbiyopiyi azalttıklarını iddia eder.

“Gözlüklerinizi atabileceğinizi” vaat eden herhangi bir programa zaman ve para harcamadan önce, bu programların işe yaradığını gösteren hiçbir bilimsel kanıt olmadığını bilin.

Gerçekte, See Clearly Yöntemi adı verilen (ve bazı yönlerden Bates Yöntemine benzeyen) popüler bir göz egzersizi programı da dahil olmak üzere çok sayıda program, etkinlikleri hakkında sahte iddialarda bulundukları gerekçesiyle satıldıkları pazar yerinden kaldırılmıştır.

Göz egzersizleri gözlerinizi değiştirebilir mi?

“Doğal görme iyileştirmesi” vaat eden göz egzersizlerinin kırılma kusurlarını gerçekten azaltıp azaltamayacağını daha iyi anlamak için, gözün anatomisini ve ışığı nasıl kırdığını düşünmeniz gerekir.

Gözün şekliyle ilgili sorunlar, genellikle uzağı görememe, yakını görememe (hipermetropluk) ve astigmatizm gibi odaklanma kusurlarına katkıda bulunur. Örneğin:

• Göz küresi fazla kısaysa, gözünüze giren ışınlar retinanızın ötesindeki bir odak noktasına ulaşacağından, yakını göremez ve yakındaki nesnelere odaklanamazsınız.

• Uzağı göremediğinizde ve göz küreniz fazla uzun olduğunda, ışınların kat etmesi gereken çok uzun bir mesafe vardır ve retinanızın üzerindeki bir odak noktasına kadar ulaşamazlar.

• Astigmatizminiz varsa genellikle korneanız olağandışı bir şekle sahiptir ve gözünüze giren ışınların farklı odak noktalarına bölünmesine ve görüşün bulanıklaşmasına neden olmaktadır.

• Sık görülen görme sorunlarından bir diğeri olan presbiyopi, yaşla birlikte gözünüzün doğal merceğinin esnekliğini kaybetmesi ve artık yakın nesnelere odaklanacak kadar iyi hareket edememesinden kaynaklanır. Bu rahatsızlık, genellikle 40’lı yaşlarda başlayarak yakın görüşünüzün bulanmaya başlamasına neden olur.

Göz egzersizleri, genellikle yukarı-aşağı, sağdan sola veya dairesel hareketler sağlamak ve farklı mesafelere odaklanmanızı sağlamak için göz kaslarınızı hareket ettirmenizi içerir.

Dolayısıyla, görme yetinizi iyileştirecek bir göz egzersizi programını değerlendiriyorsanız kendinize şu soruları sorun:

• Gözünüze egzersiz yaptırmak, göz kürenizi uzatarak veya kısaltarak temel şeklini değiştirecek mi?

• Göz egzersizleri, korneanızın temel şeklini değiştirerek, odak sağlayabilmek için ışığın gözünüze giriş açısını değiştirecek mi?

• Astigmatizminiz varsa göz egzersizleri gözünüzün olağandışı şeklini bir şekilde değiştirecek mi?

• Presbiyopiniz varsa göz egzersizleri gözünüzün doğal yaşlanma süreci nedeniyle azalan gençlikteki esnekliğini geri mi getirecek?

Ayrıca, şunu da düşünmeniz çok önemlidir: Düşündüğünüz kadar iyi görmediğiniz için kendinizi ve başkalarını (özellikle araç kullanırken) riske atıyor olabilir misiniz?

Göz egzersizleri işe yarar mı?

All About Vision tarafından yaptırılan ve akademik hakemli bilimsel dergilerde yayınlanan araştırmalar üzerinde yapılan bir incelemede, göz egzersizlerinin gözün temel anatomisini değiştirebildiğini veya herkesin belli bir yaştan sonra yaşadığı presbiyopiyi ortadan kaldırdığını gösteren hiçbir çalışma belirlenememiştir.

Göz egzersizi programları, mevcudiyetlerini tıp bilimiyle kocakarı ilaçları arasındaki belirsiz bir alanda sürdürmektedir. Çoğu göz doktoru, etkinliklerine ilişkin bilimsel kanıtlar olmadığından “gözlüklerinizi atabileceğinizi” vaat eden göz egzersizi programlarını yok saymaktadır.

Yine de bu kanıtlanmamış “mucizevi” göz egzersizi programları, göz doktorlarının göz egzersizlerinin faydalarına ilişkin “gerçeği” bildiği ancak gözlük, lens veya göz ameliyatı satamayacakları için hastalarına söylemediklerini iddia eden komplo teorileri ile birlikte İnternet’te dolaşmaktadır.

(Bu tür iddialar, İnternet’te sağlıkla ilgili güvenilir bilgiler ararken, kaynakları güvenilirliğini değerlendirmenin ne kadar önemli olduğunu göstermektedir.)

Kendi kendine görme iyileştirme programlarına zaman veya para harcamadan önce, güvenebileceğiniz bir göz doktorundan düşündüğünüz göz egzersizi programlarının etkinliği ve güvenliği hakkında tavsiye alın.

Göz egzersizlerinin olası faydaları

Göz egzersizlerinin görmeyi iyileştirdiğine ilişkin kanıt olmasa da, bazı “egzersizlerin” stresi azaltarak gözlerinizin daha iyi hissetmesini sağlaması ve dijital göz yorgunluğu riskini azaltması mümkündür. 

Nitekim, bu tür bir aktivite göz doktorları tarafından sıkça tavsiye edilmektedir: Bu aktiviteye, “20-20-20 kuralı” adı verilmektedir. Basit bir aktivitedir ve hiçbir olumsuz etkisi olmadan sıklıkla yapılabilir.

Temelde şu şekilde yapılır: 20 dakikada bir gözlerinizi bilgisayarınızdan başka bir tarafa çevirin ve en az 20 saniye boyunca en az 20 fit (6 metre) uzaktaki bir nesneye bakın.

Bu “göz egzersizi” gözün içindeki odaklama kasının ve gözün hizasını kontrol eden (uzaktaki nesnelere oranla yakındaki nesnelere odaklanmak için daha çok çalışması gerekmektedir) kasların üzerindeki baskıyı azaltır. Ayrıca, uzun süre yakına veya ekrana bakmaktan kaynaklanan kuru göz semptomlarını azaltabilecek olan göz kırpma hareketini de uyarır.

Bates yöntemiyle ilişkilendirilenler de dahil olmak üzere bazı diğer göz egzersizlerinin de uzun süre ekrana baktıktan sonra ara vermek için yapıldığında benzer rahatlatıcı etkiler sağlaması mümkün olabilir. 

Göz egzersizleri ile görme terapisi karşılaştırması

Son bir not: Göz egzersizleriyle kendi kendine görme iyileştirme programları, göz doktorları tarafından belirli göz hizalama ve diğer binöküler görme sorunlarını düzeltmek için göz doktorları tarafından önerilen denetimli görme terapisi programlarıyla aynı şey değildir.

Görme terapisi bazen (hatalı bir şekilde) “göz egzersizleri” olarak adlandırılsa da bir göz doktorunun talimatlarıyla gerçekleştirilen görme terapisi programları, ambliyopi ve strabismus gibi görme sorunlarının düzeltilmesine veya spor görüşü için gereken dinamik görme becerilerinin güçlendirilmesine yönelik belli aktiviteleri içerir.

Reçeteli ve gözetimli görme terapisi "egzersizlerinin" pek çok türünün etkili ve güvenli olduğu yayınlanan araştırmalarla kanıtlanmıştır. Ancak görme terapisinin amacı, görme düzeltme ihtiyacınızı azaltmak veya ortadan kaldırmak değildir.

Sayfa yayınlandı 15 Eylül 2021 Çarşamba